آشنایی با خواب گردی؛ اختلال عجیب و مورد علاقه فیلم سازان ژانر وحشت - وبلاگ ساعت گلورایا

به گزارش وبلاگ ساعت گلورایا، به احتمال زیاد احتمالا تا به حال با واژه خواب گردی در محافل عمومی روبه رو شده اید و دیگران هم خیلی راحت درباره این عارضه صحبت می نمایند. با این حال، خواب گردی یک اختلال جدی و در عین حال پیچیده است که باید هر چه سریع تر راه حلی برای درمان یا پیشگیری از بروز آن را پیدا کرد. در این مطلب، ضمن معرفی و تشریح کامل اختلال خواب گردی، درباره کارهایی که می توان برای یاری به بیماران خواب گرد انجام داد هم اطلاعات علمی جامعی ارائه می گردد.

Somnambulism واژه علمی برای اختلالی تلقی می گردد که ما در زبان فارسی تحت عنوان خواب گردی می شناسیم. همان طور که از نام این عارضه بر می آید، خواب گردی یک اختلال رفتاری است که در جریان خواب برای فرد اتفاق افتاده و موجب می گردد تا فرد زمانی که در یک خواب عمیق به سر می برد، به یک باره با حالتی نیمه هوشیار از رخت خواب بلند شده و بدون هیچ علت خودآگاهانه ای حرکت می نماید. با این حال، رفتارهای پیچیده تر و غیر قابل پیش بینی تری را در این دسته از بیماران می توان رویت کرد. خواب گردی بیشتر در بچه ها، نسبت به بالغین اتفاق افتاده و احتمال می رود که یک مشکل ارثی باشد؛ یعنی اگر یکی از اعضای خانواده به این ناهنجاری دچار شده باشد، ممکن است بچه ها فرد هم با این مشکل در آینده روبه رو شوند.

در جریان خواب گردی ها ممکن است سانحه ای سلامت و جان بیمار را تهدید کند. به طور کلی درمان فعالی برای بسیاری از افراد ضروری نیست اما زمانی که تعداد خواب گردی ها روز به روز در حال بیشتر شدن است یا وخامت این فرایند به تدریج در حال زیاد شدن است، دارودرمانی می تواند مفید باشد.

آیا خواب گردی یک ناهنجاری خواب محسوب می گردد؟

خواب گردی یک نوع از ناهنجاری های خواب است که در متون علمی تحت عنوان پاراسومنیا (Parasomnia) شناخته می گردد. پاراسومنیا در حقیقت رفتارهای غیر طبیعی در جریان خواب دانسته می گردد. در این اختلال، تقلا و یک درگیری بین شرایط بیداری و خواب وجود دارد و به همین علت است که رفتار و عملکرد انسان در جریان اپیزودهای مختلف پاراسومنیا، غیر طبیعی است.

پاراسومنیا را می توان بر اساس وقوع در هر بخش از چرخه خواب، طبقه بندی کرد. خواب گردی ممکن است در جریان خواب non-REM (NREM) به طور معمول مرحله 3 از چرخه خواب رخ دهد؛ به این فاز، خواب عمیق گفته می گردد. البته انواع دیگری از پاراسومنیا شامل حرف زدن در خواب، برانگیختگی مبهم و وحشت های خواب هم وجود دارد که در این مرحله از خواب به طور کلی رخ می دهند.

نشانه های خواب گردی

نشانه های خواب گردی می تواند انواع متنوعی از رفتارها را از ساده تا پیچیده درگیر کند که یک انسان در حال خواب آنها را انجام می دهد. در جریان یک اپیزود، فرد می تواند چشمانش را باز کند اما در هر صورت، او توانایی تکلم عادی را در جریان خواب گردی ندارد. این نکته بسیار حائز اهمیت است که برخلاف نام این عارضه یعنی خواب گردی، رفتار بیمار صرفا محدود به راه رفتن نیست. سایر انواع رفتارها می توانند در این اپیزودها رخ دهد. برای مثال می توان به دویدن و حتی کارهای روزمره مثل لباس پوشیدن، تکان دادن مبل و حتی بروز رفتارهای خشن در عالم خواب گردی اشاره نمود. بیمار می تواند رفتارهای پیچیده تری را مثل کوشش برای رانندگی هم از خود در حین خواب گردی نشان دهد.

هر اپیزود خواب گردی می تواند از چند ثانیه تا نیم ساعت به طول بینجامد. با این حال معمولا 10 دقیقه، میانه زمانی است که بیمار، یک اپیزود خواب گردی را تجربه می نماید. خواب گرد بعد از پایان ی اپیزود ممکن است به رخت خواب خود برگشته یا در سناریوهای دیگر در مکانی دیگر از خواب بیدار گردد. یک نشانه کلیدی درباره این عارضه در این مسئله نهفته که فرد پس از بیدار شدن هیچ ایده ای ندارد که خواب گردی نموده و رسما درباره رفتارهایش در شب قبل هیچ اطلاعی ندارد. به همین علت اغلب اوقات این دسته از افراد از خانواده شان که زیر یک سقف زندگی می نمایند مسئله خواب گردی را می شنوند. یکی دیگر از المان های اختلال خواب گردی این است که اغلب در یک سوم یا نیمه ابتدایی شب رخ می دهد. بر اساس مطالعات معین شده که احتمال بیشتری وجود دارد تا در این زمان، فرد یک اپیزود خواب گردی را تجربه کند؛ چراکه در مرحله عمیق NREM است.

مقدار رایج بودن خواب گردی

عارضه خوابگردی بیشتر در بچه ها نسبت به بزرگسالان رخ می دهد. در یک مطالعه معین شد که 29٪ از بچه ها بین سال های 2 تا 13 سال، خوابگردی را تجربه می نمایند که در این جامعه آماری، اوج تجربه بین سن های 10 و 13 گزارش شده است. در بزرگسالان این رقم بالای 4 درصد گزارش می گردد.

واقعیت امر اینجاست چون مردم اپیزودهای خوابگردی شان را اغلب به یاد نمی آورند، کار به نسبت چالش برانگیزی است تا مقدار دفعات وقوع اپیزودهای خواب گردی را تخمین زد. در مطالعه ی متا آنالیز دیگری که صورت گرفته، محققین 51 مطالعه خوابگردی را آنالیز نموده اند تا مقدار شیوع خواب گردی را با دقت بیشتری تخمین زنند. 5٪ از بچه ها و 1.5٪ از بزرگسالان یک اپیزود را در 12 ماه اخیرشان تجربه نموده اند.

آیا خوابگردی خطرناک است؟

پیامدهای بسیار جدی از لحاظ سلامتی می تواند از بابت خواب گردی عاید حال بیمار گردد. فرد در حین خواب گردی ممکن است از یک ارتفاع سقوط نموده یا در حال راه رفتن یا دویدن، به مانعی برخورد کند. از طرفی دیگر، در دست گرفتن اشیای تیز یا کوشش برای رانندگی می تواند حتی جان فرد را به خطر بیندازد. رفتارهای خشن هم می تواند به خوابگرد و حتی سایرین آسیب های جدی وارد سازد. برخی از رفتارهای خواب گرد ممکن است پس از بازگو کردن به فرد موجب شرمندگی فرد گردد؛ چراکه برخی رفتارها ممکن است زننده و توهین آمیز قلمداد گردد. به همین ترتیب، بیماران رفته رفته گوشه گیر و منزوی خواهند شد.

مطالعات مختلف نشان داده که بیمار می تواند علائم بی خوابی (Insomnia) را از خود نشان دهد؛ چراکه به طور معمول خواب گردی می تواند در زمان روز هم رخ دهد. البته هنوز دقیقا معین نیست که این اختلال به علت ایراد در سیکل خواب رخ می دهد یا فاکتورهای دیگری هم پایشان در میان است که خطر خواب گردی را در پی دارند. از همه مهمتر، پدیده خوابگردی می تواند روی شریک عاطفی، هم اتاقی و/یا دیگر اعضای خانواده پیامدهای منفی در پی داشته باشد؛ چراکه در جریان هر اپیزود از خوابگردی، اتفاقاتی در محل زندگی فرد رخ می دهد که می تواند آسایش و آسودگی دیگران را در هنگام خواب و زندگی روزمره بر هم زند.

دلایل ایجاد خوابگردی

دانشمندان باور دارند که خوابگردی به طور طبیعی زمانی رخ می دهد که یک انسان در مرحله ای از خواب عمیق قرار داشته و در جریان خوابگردی، تنها به طور نسبی از خواب بیدار می گردد. به همین دلیل، فعالیت های جسمانی فرد فعال شده، در حالی که او از لحاظ ذهنی همچنان خواب است. برخی از عوامل مختلف در این نوع از بیدارشدگی نسبی عبارتند از:

گذشته خانوادگی و ژنتیک

مطالعات نشان می دهد که یک الگوی واضح در خانواده ها وجود دارد که از لحاظ ژنتیکی والدین می توانند خواب گردی و سایر اختلال های پاراسومنیا نوع NREM را به بچه ها خود انتقال دهند. با این حال جالب است بدانید که تقریبا 22٪ از بچه های که خانواده شان هیچ گذشته ای مبنی بر خواب گردی نداشته هم این ناهنجاری را تجربه می نمایند. از طرفی دیگر، در میان والدینی که تنها یکی از والدین تجربه خوابگردی را داشته، 47٪ از بچه ها هم خوابگرد شده و در میان والدینی که هر دو تجربه خوابگردی را داشته اند، 61٪ از بچه ها خوابگرد بوده اند.

کمبود خواب

کمبود خواب با افزایش ریسک خواب گردی در ارتباط است. این کمبود خواب موجب می گردد تا فرد مدت زمان بیشتر به خواب عمیق در طول روز بپردازد تا بلکه این کمبود خواب تا حدود به سزایی جبران گردد.

برخی از داروها

برخی از داروهای مختلف می توانند اثرات آرامشبخشی را در پی داشته باشند و فرد را به سمت تجربه یک اپیزود از خواب گردی راهنمایی نمایند. داروهای ضد افسردگی معمولا این خاصیت را از خود نشان می دهند.

الکل

نوشیدنی های الکلی می توانند شرایط خواب انسان ها را دچار تغییر و تحول نموده و از نظم عادی و روتین خارج سازد. مصرف نوشیدنی های الکلی، خطر احتمال خواب گردی را به طرز قابل توجهی توسعه می دهند.

تب

در بچه ها بیشتر احتمال می رود تا در هنگام خواب گردی تب داشته باشند. بر اساس مطالعات معین شده که تب می تواند بروز اپیزودهای خواب گردی را افزایش دهد.

آپنه انسدادی خواب (OSA)

آپنه انسدادی خواب (Obstructive Sleep apnea) یا به اختصار OSA یک اختلال خواب محسوب می گردد که جریان هوا در زمان خواب در مجاری تنفسی مسدود می گردد. این فرایند انسدادی می تواند بارها در طول هر شب رخ دهد و وقفه هایی که در حین خواب ایجاد می گردد می تواند به بروز یک جلسه خواب گردی بینجامد.

سندرم پای بی قرار (RLS)

سندرم پای بی قرار (Restless Leg Syndrome) یا به اختصار RLS یک نوع از ناهنجاری خواب تلقی می گردد که یک نیروی قوی به اندام ها به خصوص پا در هنگام استراحت انتقال می دهد. در حین استراحت شبانه ممکن است این اتفاق بارها پیش از آغاز یک جلسه خوابگردی اتفاق بیفتد.

استرس

انواع مختلفی از استرس می تواند روی خواب تاثیرگذار باشد. برای مثال استرس قادر است تا خواب فرد را دچار اختلال نموده یا کاری کند تا خواب کاملِ انسان به چند بخش تقسیم گردد؛ یعنی بیمار در هنگام خواب شبانه اش، هر از گاهی از خواب می پرد. این عوامل به نظر می رسد که زمینه ظهور خواب گردی را افزایش می دهد. استرس، هم می تواند از نوع جسمانی مثل درد فیزیکی باشد و هم ناشی از یک اتفاق روحی دانسته گردد. برخی از انواع استرس ممکن است ناشی از ناراحتی یا تغییرات در سبک زندگی باشد. حتی امکان دارد فرد در یک محیط نا آشنا بخوابد و به علت استرسی که از این بابت به فرد تحمیل شده، خواب گردی رخ دهد.

بچه های که خواب گردی را به وفور در زمان بچگی تجربه می نمایند محتمل است تا با افزایش سن شان، این اختلال هم به تدریج کمتر اتفاق بیفتد. البته مواردی هم دیده شده که این دسته از انسان ها در زمان بلوغ هم خواب گردی نموده و از این عارضه رنج می برند.

درمان خواب گردی

درمان خواب گردی به سن بیمار، تعداد دفعات اپیزودها و مقدار شدت و وخامت هر اپیزود از خواب گردی بستگی دارد. برای بچه ها و بزرگسالان، برترین راه چاره می تواند این باشد تا فرد از یک پزشک به منظور یافتن برترین رویکرد درمانی استفاده کند. جالب است بدانید که در بسیاری از مواردی که گزارش می گردد، خوابگردی مستلزم هیچ درمان فعالی نیست؛ چراکه در اغلب پرونده ها، اپیزودها به ندرت اتفاق افتاده و خطر آنچنان زیادی جان خوابگرد و خانواده اش را تهدید نمی نماید. با افزایش سن، تعداد بروز اپیزودهای این اختلال هم به طرز قابل توجهی کاهش می یابد. به همین ترتیب، خوابگردی در بیشتر انسان ها خود به خود بهبود پیدا می نماید. با این حال، اگر خوابگردی یک روند ادامه دار بوده و رفته رفته به جای بهتر شدن، اوضاع حال روحی بیمار بدتر گردد، باید استراتژی هایی را برای مدیریت این عارضه به کار گرفت. به طور کلی می توان پنج استراتژی برای کاهش یا حتی درمان اختلال خواب گردی عنوان نمود:

درمان دلایل واضحِ این اختلال

اگر شرایط خوابگردیِ بیمار به یکی از بیماری های RLS یا OSA گره خورده، طبیعتا با درمان اختلال های مذکور می توان امیدوار بود تا خواب گردی هم درمان گردد. در مثالی دیگر اگر فرد، داروهای آرامبخش مصرف می نماید، می توان با هماهنگی و مشورت پزشک معالج، داروی مورد نظر را تعویض یا حداقل دوز آن را کمتر کرد.

بیداری پیش بینی شده

بیداری پیش بینی شده فرایندی است که فرد خواب گرد را کمی قبل از به وقوع پیوستن یک اپیزود از خواب گردی بیدار می نمایند. از آنجایی که خواب گردی به یک مرحله خاص از چرخه خواب مرتبط است، این اختلال معمولا در یک بازه معینی از هر شب رخ می دهد. بیدار کردن خواب گرد کمی قبل از این زمان می تواند موجب پیشگیری از به وجود آمدن موقعیتِ خواب و بیداری گردد؛ شرایطی که پیش زمینه ای برای بروز خوابگردی تلقی می گردد. این رویکرد دیده شده که برای درمان بچه ها خوابگرد به شدت مفید است. هر چند، از این روش می توان برای یاری به بزرگسالان هم استفاده کرد.

بهبود بهداشت خواب

بهداشت خواب به محیط پیرامون انسان در زمان خواب و بعلاوه رفتارهایش در رخت خواب اشاره می گردد. از مثال های مرتبط با بهداشت خواب می توان به فقدان یک تقویم و زمان بندی مناسب برای استراحت و بعلاوه مصرف نوشیدنی های کافئین دار و الکلی قبل از خواب اشاره نمود. طبیعتا بهبود شرایط بهداشت خواب می تواند کاری کند تا شرایط استراحت انسان پایدارتر و بعلاوه با کیفیت تر باشد.

رفتار درمانی شناختی

رفتار درمانی شناختی (Cognitive behavioral therapy) یا به اختصار CBT یک نوع از رفتار درمانی هایی است که در ارتباط با افکار منفی و رفتارهاست. تکنیک CBT برای بی خوابی نشان داده که می تواند به طور موثر روی بهبود خواب اثرگذار باشد. در این روش، مشاور یا روان شناس کوشش می نماید با صحبت با بیمار، دیدگاه فرد را نسبت به خواب تغییر دهد. روش CBT تنها منحصر به درمان خواب گردی نبوده و برای مدیریت و کاهش حس استرس و اضطراب هم به شدت کارایی دارد.

دارو درمانی

اگر دلایلی که به آن پیش تر اشاره شده برای حل این مشکل راه گشا نبود، بهتر است از داروهای مختلف شیمیایی برای بهبود حال بیمار استفاده کرد. برای مثال می توان از بنزودیازپین ها برای بهبود شرایط خواب گرد استفاده کرد. تحقیقات نشان می دهد که ملاتونین این قدرت را دارد تا خواب گردی را به طرز قابل توجهی کنترل کند. با این حال، داروهای شیمیایی مختلف، عوارض متفاوتی را هم دارند.

آیا کار درستی است تا یک انسان را در حین خواب گردی بیدار کرد؟

بسیاری از متخصصین سر این موضوع بحث می نمایند که آیا کار درستی است تا خواب گرد را در جریان یک اپیزود بیدار کرد یا خیر. بسیاری از دانشمندان باور دارند که بیدار کردن خواب گردها در حین تجربه شان اصلا و ابدا کار درستی نیست. علت مهم هواداران این باور، جلوگیری از القای استرس به خواب گرد است؛ چراکه با بیدار کردن خواب گرد در حین تجربه خواب گردی موجب می گردد تا آنها پس از بیداری به یک باره دچار ترس، اضطراب و حتی حس عصبانیت شوند. این احساسات منفی به واسطه این رفتار کاملا طبیعی است؛ چراکه فرد پس از بیداری هیچ ایده ای ندارد که چه اتفاقاتی برای اش در حالت خواب گردی اتفاق افتاده است.

اگر برای تان مقدور است، به جای بیدار کردن خواب گرد، کوشش کنید تا او را از خطرات بالقوه پیش روی شان نجات دهید و از طرفی دیگر سعی کنید تا خواب گرد را به تخت خوابش راهنمایی کنید. برای راهنمایی خواب گرد به تخت خوابش می توانید با صدای آرام و نجواکنان از خواب گرد بخواهید که مسیر مورد نظرتان را به جلو حرکت کند. می توان در این حالت به آرامی دست خواب گرد را هم گرفت. با این حال تا جای ممکن بهتر است مواظب باشید تا خواب گرد بنا به علتی که گفته شده به یک باره بیدار نگردد.

منبع: انجمن خواب آمریکا