خانه توکلی شیراز - وبلاگ ساعت گلورایا

به گزارش وبلاگ ساعت گلورایا، خانه توکلی شیراز یکی از خانه های تاریخی باقیمانده از دوران قاجاریه است و شهرتش به کاشی کاری های جالب و متفاوتی که در آن به کاررفته است، برمی شود. اگر از گشت وگذار در بافت سنتی شهر و تماشا معماری قاجاری لذت می برید، این مقاله برای شماست.

خانه های تاریخی شیراز کم نیستند. با این حال، مثل هر داستان یا روایت متفاوت، هریک از خانه های تاریخی شیراز با وجود شباهت به خانه های هم عصرشان، زیبایی های مخصوص به خود را دارند. خانه توکلی نیز شباهت زیادی به بقیه خانه های قاجاری شیراز دارد. اما چیزی که آن را با بقیه خانه های سنتی متفاوت می نماید، کاشی کاری های منحصربه فرد آن است. در این مطلب درباره آدرس، تاریخچه و معماری این خانه می خوانید.

• آدرس خانه توکلی شیراز
• تاریخچه خانه تاریخی توکلی
• معماری خانه توکلی شیراز

آدرس خانه توکلی شیراز

• آدرس: شیراز، محله قدیمی گود عربان، خیابان لطفعلی خان زند، کوچه 184، پلاک 8

خانه توکلی در خیابان لطفعلی خان زند، در 200 قدمی مدرسه خان شیراز واقع شده است. مدرسه خان بنای عظیمی ست که از خیابان پیداست. کافی ست کوچه 184 را در طرف دیگر خیابان، بالاتر از این مدرسه تاریخی پیدا کنید و مسیر را تا تماشا تابلوی خانه ادامه دهید. خانه توکلی به لحاظ موقعیت مکانی پشت صحن مطهر شاه چراغ قرار گرفته است. اگر صحن را از خیابان احمدی ترک کنید و مسیر را تا بازار زرگرها ادامه دهید، سمت راست، انتهای بازار به این خانه می رسید.

تاریخچه خانه تاریخی توکلی

محمدحسین کمپانی (فرزند یکی از تجار قدیمی شیراز)، بعد از فوت پدرش، خانه ای در نزدیکی خانه پدری خود ساخت که امروز آن را با نام خانه توکلی می شناسیم. کار ساخت این خانه در سال 1297 شمسی و در زمان سلطنت احمدشاه قاجار به سرانجام رسید. تزئینات به کاررفته در این خانه، به خصوص کاشی کاری های آن از شاخص ترین تزئینات در معماری قاجاری ست. محمدحسین کمپانی و خانواده اش تا سال 1340 ساکن این خانه بودند تا این که به علت انتقالی ابتدا به یزد و سپس به تهران مهاجرت کردند.

خانه توکلی شیراز در 25 اسفند 1379 با شماره 3396 در لیست آثار ملی ایران ثبت شد تا به عنوان بخشی از تاریخ و فرهنگ ایرانی برای آیندگان حفظ گردد.

معماری خانه توکلی شیراز

سبک معماری خانه توکلی شیراز مشابه بسیاری از خانه های قاجاری مانند خانه زینت الملک قوامی درونگراست. به این صورت که ساختمان از یک حیاط مرکزی که بنای اصلی دورتادور آن ساخته شده، تشکیل شده است و پنجره های خانه به نمای دل انگیز حیاط باز می شوند.

این خانه یک طبقه است و یک زیرزمین تقریبا هم سطح با حیاط خانه دارد. روبه روی زیرزمین قسمتی از یک بنای قدیمی دیده می گردد که قدمت آن از خانه بیشتر است. این قسمت را به دستور صاحب خانه حفظ نموده اند.

ورودی خانه در ظلع شرقی قرار گرفته و به داخل هشتی باز می گردد. هشتی ها در معماری خانه های سنتی، فضایی بودند که حریم داخل خانه را از محیط بیرون حفظ می کردند. کسی که به در خانه می آمد، به داخل آن دید نداشت و اگر قصد داشت منتظر بماند، می توانست بیرون از خانه نماند و کاملا داخل خانه هم نگردد. هشتی، حوض، ایوان، اتاق، اصطبل، مطبخ و قهوه خانه، اجزای مختلف این خانه تاریخی را تشکیل می دهند.

تزئینات به کاررفته در خانه توکلی

تزئینات بنا به طورکلی شامل پنجره های مشبک، شیشه های رنگی، طلاکوبی، آجرکاری، کاشی کاری های هفت رنگ و تزئینات چوبی در سقف، در، پنجره و شیرسرهاست. جالب ترین و تماشای ترین قسمت این بنا، حوض خانه آن است. تمام دیوارهای این حوض خانه، کاشی کاری شده و در نقش ونگارهای آن داستان های مختلفی به چشم می خورد؛ داستان هایی مثل داستان یوسف و زلیخا، داستان به چاه انداختن یوسف و داستان جنگ صولت الدوله (ایلخان شجاع قشقایی) با انگلیس. از همه جالب تر این که لباس شخصیت های داستانی، همگی به سبک پوشش قاجاری هستند.

در کاشی کاری های حیاط، تصویر پادشاهان ایرانی دیده می گردد. در بخش غربیِ طبقه اول، تصویر یک ماشین فورد بر روی کاشی ها به چشم می خورد که گویا ماشین صاحب خانه است. محمدحسین کمپانی علاقه بسیار زیادی به ماشین داشت و یکی از اولین افرادی بود که برای خود ماشین خرید. او این ماشین را از هندوستان خریده بود و به همراه یک راننده هندی به ایران آورده بود.

یکی دیگر از تزئینات منحصربه فرد خانه توکلی، در چوبی منبت کاری آن است که شعر زیر در رسای صاحب خانه بر روی آن حک شده است؛

آقا محمدحسین کمپانی / ساخت جایی چو جنت ثانی

بهر ابوابش آن جناب / برد صنعت به کاردانی

در خانه به یک ستون حجاری شده اما ناقص برمی خوریم که تصویر کامل نشده ای از چهره احمدشاه را نشان می دهد. محمدعلی کمپانی (نوه آقای محمدحسین کمپانی) نقل می نماید که در هنگام حجاری این ستون، استادکار خانه به علت شیوع آنفولانزا جان خود را از دست می دهد و این ستون برای همواره ناتمام می ماند.

از وبلاگ ساعت گلورایا بپرسید

خانه های تاریخی شیراز سرنوشتی مشابه دارند؛ برخی از آن ها که ظرفیت لازم برای تبدیل شدن به موزه را دارند، از خطر نابودی نجات پیدا می نمایند و خانه هایی که از اقبال کافی بهره مند نیستند، به فراموشی سپرده می شوند. خانه توکلی شیراز جزو آن دسته است که به حال خود رها شده و کاشی های منحصربه فرد و خیره نماینده اش رو به ویرانی اند. امیدوارم مطالبی که دنبالش بودید را در این مقاله پیدا نموده باشید. هر سوالی که درباره این خانه زیبا دارید از وبلاگ ساعت گلورایا بپرسید!