سیلاب احتمالی تجریش فاجعه انسانی رقم می زند - وبلاگ ساعت گلورایا

به گزارش وبلاگ ساعت گلورایا، بارش شدید در شهرستان استهبان حوالی سلطان شهباز در عصر آدینه، 31 تیر منجر به سیلابی در محدوده رودخانه رودبال در استان فارس شد و تا کنون 22 کشته به جا گذاشته است.

به گزارش خبرآنلاین، دیروز محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور در تماس تلفنی از استاندار فارس خواسته تا زمینه های شکل گیری این حادثه با دقت آنالیز گردد و ضمن ارسال گزارش کارشناسی و دقیق، اقدامات لازم برای پیشگیری از تکرار چنین حوادثی صورت گیرد.

کاهش آثار این پدیده خانه خراب کن، احتیاجمند زیرساخت های شهری و روستایی، ایجاد سامانه های پیش بینی و هشدار و بعلاوه آموزش مردم و جوامع محلی است. اقداماتی که اگر صورت نگیرد با هر بار ایجاد سیل و پس از آن، تماس های تلفنی مسئولین، از اندازه خسارت های جانی و مادی آن کم نمی گردد.

در زمینه مدیریت ریسک و سیلاب با کامران امامی، نماینده ایران و رییس کارگروه مدیریت تطبیقی سیلاب در کمیسیون ICID گفت وگویی داشته ایم که در ادامه می خوانید.

سیلاب به وجود آمده در استهبان استان فارس ناشی از چه جریان جوی بوده است و چقدر می توان افزایش فراوانی سیلاب های کشور را از سر تغییرات اقلیمی دید؟

معمولا در تابستان در جنوب شرق کشور سیلاب های موسمی پدید می آید. به همین دلیل است که بیشترین سیلاب های رودخانه سرباز و دیگر رودخانه های بلوچستان در تابستان روی می دهد. احتمالا سیل استهبان استان فارس نیز ناشی از همین جریان باشد. در رابطه با ارتباط این سیلاب ها و تغییر اقلیم نمی توان در یک زمان کوتاه این آنالیز را انجام داد و احتیاجمند تحقیقات بلندمدت است. با این وجود کمیته بین المللی که درمورد تغییر اقلیم تشکیل شده بر این نکته صحه می گذارد که فراوانی سیلاب ها و خشکسالی ها در اثر تغییر اقلیم در دنیا بیشتر شده و خواهد شد.

فکر می کنید چرا با وجود تلفات جانی و مادی متعدد در سیلاب ها همچنان اقدامات کافی و موثری برای مقابله با این بلای طبیعی صورت نگرفته است؟

متاسفانه در ایران خیلی جدی به بحث های مدیریت سیلاب و روش های کاهش تلفات و خسارات آن پرداخته نمی گردد و با هر سیلی که می آید جان چند انسان گرفته می گردد و تا مدتی توجه افکار عمومی جلب می گردد و بعد همه چیز فراموش می گردد تا سیلاب بعدی. یکی از دلایل این بی توجهی این است که ما یک جامعه کوتاه مدت شده ایم.

جامعه کوتاه مدت به حوادثی که یکبار در بازه های بلندمدت مانند 30 ساله یا 100 ساله اتفاق می افتد خیلی توجهی ندارد و بنابراین خیلی آمادگی لازم را برای مقابله با این مخاطرات طبیعی کسب نمی نماید. در ژاپن در 40 سال گذشته میانه تلفات ناشی از سیلاب 80 نفر بوده و در این کشور که سیل خیزی بسیار شدیدتری از نظر تراکم جمعیت، بارش و شیب رودخانه ها نسبت به ایران دارد پیروز شدند که در یک دوره 40 ساله نسبت تعداد تلفات جانی سیلاب ها به جمعیت را نزدیک به 26 برابر کاهش دهند.

مقایسه آمار کشته شدگان سالانه در ژاپن را با وجود تعدد سیلاب ها و جمعیت بالا با تلفات جانی کشورمان نشان می دهد که کار های بسیار زیادی در زمینه مدیریت سیلاب داریم (تن ها در سیلاب استهبان استان فارس تا به امروز 22 نفر کشته شده اند). در عین حال مدیریت سیلاب و مدیریت خشکسالی دو روی یک سکه هستند.

مقابله با این سیلاب ها احتیاجمند چه اقداماتی است؟

یک امر مهم در این زمینه آموزش افراد از طریق مدارس، رسانه ها، فیلم ها و بروشور ها است. به طور کلی مسئله خطرپذیری در کشور ما جا نیافتاده است و باید آموزش به مردم پررنگ تر از همواره انجام گردد. در مدارس ژاپن پشت کتاب درسی دانش آموزان نقشه سیل گرفتگی آن شهر وجود دارد تا اگر سیلاب جاری شد دانش آموزان بدانند که کجای شهر امن است.

مردم باید بدانند 10 سانتی متر سیل انسان را و 20 سانتی متر سیل می تواند یک ماشین را با خود ببرد. برای مثال در جریان سونامی 2004 اقیانوس هند، آشنایی اولیه یک دختر دانش آموز به سونامی که از طریق معلم مدرسه در کلاس حاصل شده بود موجب نجات جان ده ها نفر شد. در رابطه با آموزش عمومی فعالیت زیادی در رسانه ها و به خصوص رسانه های تصویری مورد احتیاج است.

از طرف دیگر برای مقابله با سیلاب تمام منطقه ها پرخطر باید شناسایی گردد. زمانی که در یک رودخانه سیل جاری می گردد نباید خیلی زیاد شوکه شویم چرا که در بیشتر موارد حداقل 50 سال آمار سیلاب این رودخانه را داشته ایم و باید ابعاد حدودی سیلاب های بزرگ آن رودخانه برآورد می کردیم. مطالعات پهنه بندی پیش بینی می نماید که چه پهنه هایی را ممکن است سیلاب بگیرد.

پس از شناسایی پهنه های پرخطر باید سامانه پیش بینی و هشدار سیلاب ایجاد گردد. امروزه سیستم های ارتباطی بسیار پیشرفته شده و سامانه ها می توانند سریعا افراد را از عمق سیلاب و اقدامات حفاظتی لازم مطلع نمایند. این اطلاع رسانی ها در بسیاری از زمان ها می تواند از طریق تلفن های همراه انجام گردد، به این صورت که به مردمی که در یک منطقه خاص هستند پیغام هشدار داده گردد تا از رودخانه دوری نمایند.

تجارب دنیای در مدیریت ریسک و مقابله با بلایای طبیعی چه بوده است؟

در کشور های پیشرفته 10 تا 20 درصد از ثروت فراوری شده را در زمینه ایمنی و کاهش ریسک و سلامت عمومی سرمایه گذاری می نمایند. اما چنین سرمایه گذاری در ایران به هیچ عنوان انجام نمی گردد.

در سال 2004 سونامی بزرگی در جنوب شرق آسیا رخ داد که حدود 300 هزار نفر تلفات به جا گذاشت. یک سال پیش از این سونامی پیشنهاد شده بود که یک سامانه هشدار سونامی در اقیانوس هند اجرا گردد، اما از آنجایی که از سال 1883 سونامی بزرگی در جنوب شرق آسیا به وقوع نپیوسته بود افراد تصمیم گیر ضرورت این مسئله را درک نمی کردند.

هزینه ایجاد این سامانه 70 میلیون دلار برآورد شده بود و برای کشور های آن منطقه خیلی رقم بزرگی نبود و اگر اجرایی می شد تلفات به وجود آمده بسیار کمتر از 300 هزار نفر می بود. از طرف دیگر 60 سال پیش در هلند طوفانی دریایی رخ داد که در نتیجه آن 2 هزار نفر کشته شدند.

پس از آن واقعه 20 درصد از فراوری ناخالص ملی این کشوررا برای طرح بزرگ دلتا برای مقابله با طوفان های دریایی هزینه کردند. در ژاپن نیز حدود 60 سال پیش طوفانی رخ داد که 5500 نفر کشته به جا گذاشت و پس از آن یک سری قوانینی مصوب شد که یاری بزرگی به کاهش تلفات انسانی در بلایای طبیعی داشت. در ژاپن نسبت به 40 سال گذشته نسبت تعداد تلفات به جمعیت حدود 25 برابر کمتر شده است.

ما در کشور چه کار هایی باید انجام بدهیم؟

در ایران برای مقابله با بلایای طبیعی قوانین را باید به روز کرد و مهمتر از آن اجرای کامل این قوانین را باید در دستور کار قرار داد. به روزسازی، تدوین و اجرای جدی این قوانین است که می تواند آموزش همگانی را در مقابله با سیلاب افزایش دهد و ایجاد سامانه های پیش بینی و هشدار را در شرایط خاص الزامی نماید. در کشور ما هم سوابقی از طراحی و نصب سامانه های پیش بینی و هشدار سیل برای شهر ها تهیه و اجرا شده است، اما متاسفانه به علت جدی نگرفتن این سامانه ها و نبود متولی بهره برداری، از آن ها استفاده نمی گردد.

برای مقایسه در یکی از منطقه ها تفریحی مالزی سیلابی به وقوع پیوست و 4 نفر در جریان آن جان خود را از دست دادند. در حدود 2 سال بعد سامانه هشدار سیلاب که بر اساس بارش حوضه بالادست کار می کرد به طور کامل راه اندازی شد.

این در حالی است که 35 سال بعد از سیلاب مهیب گلاب دره و دربند در سال 1366 که منجر به کشته شدن بیش از 300 نفر شد، هنوز سامانه پیش بینی و هشدار سیلاب این دو حوضه در مهمترین نقاط مرکز راه اندازی نشده است. این در حالی است که در صورت وقوع سیلابی مشابه 1366 و ورودی آب به مترو تجریش، فاجعه بزرگی با تلفات انسانی بسیار زیاد ممکن است روی دهد.

البته باید صحبت خود را با یک تجربه تاریخی پیروز کشورمان در زمینه مدیریت سیلاب تمام کنم. در سال 1313 در تبریز سیلاب بزرگی به وقوع پیوست که موجب آبگرفتگی و تخریب 1300 مغازه و خسارت اقتصادی یک و نیم میلیون تومان آن موقع شد.

شهردار وقت ارفع الملک جلیلی با جمع آوری 2 میلیون تومان از مردم پیروز شد طرح کنترل سیلاب را با هزینه کرد یک میلیون تومان احداث کند و با یک میلیون تومان به جامانده ساختمان ساعت که از زیباترین ساختمان های تبریز محسوب می گردد را احداث کرد.