کودکی بازیافته من - وبلاگ ساعت گلورایا

به گزارش وبلاگ ساعت گلورایا به نقل از پایگاه خبری تحلیلی الف؛ برای دوست داران ادبیات روسیه در ایران، مطالعه آثار نویسنده عظیم ایرانی تبار اهل روسیه جذاب به نظر می رسد. به خصوص اگر آوازه قلم گیرای او به گوششان رسیده باشد. کسی که پدر عظیم ایرانی اش اولین کارخانه آجر پزی پایتخت جمهوری آبخاز در روسیه را تاسیس کرد و حاصل ازدواج پدر ایرانی اش با دختری از دیار آبخاز ، او بود و خواهر و برادرش.

نثر فاضل عبدلویچ اسکندر در عین سادگی و شیوایی، پر است از کنایاتی شیرین و به یاد ماندنی به گونه ای که بسیاری از جملات آثارش به عنوان جملات قصار در جامعه رواج پیدا نموده اند.

در تایید توانایی خیره نماینده اسکندر، همین بس که آندری بیتُف نویسنده نامدار روس و بنیانگذار ادبیات پست مدرن در روسیه گفته است: در حال حاضر هیچ کس به اندازه فاضل اسکندر شایستگی دریافت جایزه نوبل را در روسیه ندارد. به همین دلیل دو بار نیز فاضل اسکندر را به عنوان نامزد دریافت این جایزه پیشنهاد کرد.

فاضل اسکندر در دوران یافته های دلچسب من با روایت چند داستان خواندنی ما را با قهرمانان خود همراه می نماید. این داستان ها که بیشتر آن ها برگرفته از خاطرات کودکی نویسنده در منطقه آبخاز می باشد، به خوبی نمایانگر شیوه زندگی و دنیا بینی مردمان آن مرز و بوم در طول آن سال هاست به گونه ای که بیتف می گوید: اسکندر با آینه کوچک آبخاز ، توانست تمام دوران اتحاد جماهیر شوروی را به تصویر کشد.

از آثار فاضل اسکندر، فیلم ها و نمایش نامه های متعددی فراوری و اجرا شده اند. به طور خاص فیلمی با نام Vremja sčastlivych nachodok که نام اثر داستان دوران یافته های دلچسب من را بر خود دارد و برگرفته از آن نیز می باشد، در سال 1969 با ژانر کمدی و خانوادگی در اتحاد جماهیر شوروی فراوری شده است.

به عنوان انتقال دهنده بخشی از آثار فاخر فاضل اسکندر به زبان فارسی، هر چقدر بیشتر به مطالعه آثارش می پرداختم عمیقا بر این مهم واقف می شدم که فاضل اسکندر به طرز شگفت انگیزی در انتقال حواس پنج گانه توانمند است: گرمای سنگ فرش خیابان، عطر خوش صنوبر آبخاز، طعم شیرین گلابی های آبدار، خنکای دریا و لمس نمک دریا به روی پوست. این ها گوشه ای از توصیفات تیز بینانه و شفاف اسکندر است. زمانی که خواننده دست به خواندن این داستان ها می برد چاره ای ندارد جز اینکه تا آن را به انتها نرسانده کتاب را بر زمین نگذارد، چرا که گویی خودش در آن صحنه ها حاضر است و همراه با قهرمانان داستان هیجان و احساسات گوناگونی را تجربه می نماید.

از سوی دیگر ، دلیل دیگری که مرا به ترجمه این اثر بیش از پیش ترغیب کرد، این است که مفاهیم اخلاقی همواره در مرکز توجه فاضل اسکندر قرار گرفته است. وفاداری و خیانت ، مهربانی و بی رحمی ، شهامت و بزدل بودن. چالش های اخلاقی همواره محور اصلی نثر اوست. اثری از او را نمی یابید، مگر در آن به یکی از ارزش های والای انسانی پرداخته باشد و ذهن خواننده را به تفکر و اندیشیدن وا دارد. او می تواند تفکری را در خواننده زنده کند، در عین حال که از نصیحت کردن به طور مستقیم اجتناب می نماید. و این نیز یکی دیگر از جنبه های آثار اسکندر است که نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت. اسکندر به خوبی می داند که بازتاب این بی طرفی در سخت گیرترین مخاطبان، یعنی بچه ها جلوه گر می شود. زیرا مفاهیم در آثار او تحمیل نمی شوند بلکه با تفکر در داستان می توان به آن ها دست یافت و از همین روست که بخش زیادی از مخاطبان پر و پا قرص آثار اسکندر، بچه ها هستند.

به گفته فاضل اسکندر طنز، لذت به جامانده از زندگی پس از حذف حماقت است و معتقد است قبل از خنداندن دیگران ، توانایی شخص در خندیدن به خودش است که ارزشمند است.

خارلامپی دیوگنویچ قهرمان داستان خان سیزدهم هرکول، یکی از داستان های این کتاب معلم ریاضی کلاس پنجم است. او از آن دست معلم هایی است که دانش آموزان درباره شان افسانه می سازند. خارلامپی دیوگنویچ توانسته که حواس دانش آموزان را نه با ترساندن بلکه با تیزبینی و شوخ طبعی جمع کند.

دانش آموزی که داستان از زبان او روایت می شود، سعی می نماید از بی آبرو شدن جلوی جمع، فرار کند چرا که مساله ریاضی اش را حل ننموده است. به همین خاطر ، تصمیم می گیرد کلکی جور کند و تقریباً کلاس درس را به هم می زند. خارلامپی دیوگنویچ به راحتی پی به حیله این دانش آموز برده ، منتظر می ماند و سپس در زمان مناسب ، به شیوه ای ماهرانه ای دستش را رو می نماید.

اسکندر شخصیت های قهرمانان را با جزئیاتی دقیق به توضیف می نماید، به گونه ای که حتی چهره آنان به وضوح پیش چشم خواننده پدیدار می شود. این داستان به جذاب ترین شیوه ممکن، جزئیات یک روز از زندگی دانش آموزان کلاس پنجم سوخومی (پایتخت جمهوری آبخاز) ، که در دهه سی قرن بیستم سر کلاس درس ریاضی نشسته اند را به تصویر می کشد.

یکی از اساسی ترین مفاهیم تاریخ بشریت در داستان دیگری از این اثر به نام پسر و جنگ به رشته تحریر در آمده. آنجا که پسرکی به طور اتفاقی گفت و گوی بزرگتر ها را درباره جنگ آبخازیا (منظور جنگ گرجستان و آبخازیا در سال 1992) می شنود و پریشان و اندوهگین می شود. چرا که به خاطر می آورد او و پدرش چطور در ساحل دلچسب دریای سیاه به تقریح می پرداختند و اهالی آنجا چقدر مهربان و مهمان نواز بودند. و حالا ، به یک باره ، آن زندگی مسالمت آمیز تمام شده و یک کشتار وحشیانه و بی رحم جایگزین آن شده است. بزرگترها که نمی دانند پسرک صدای آن ها را می شنود، در حال بحث و مصاحبه در خصوص مسایل وحشتناکی هستند که در حضور بچه ها راجع به آن صحبت نمی نمایند.

این داستان به دو بخش تقسیم شده است. ابتدا، این پسر بچه روایت های وحشتناکی از یک جنگ ناعادلانه و غیر عاقلانه را دریافت می نماید. سپس آغاز به اندیشیدن در خصوص این شنیده ها می نماید و سوالات عمیق و سختی از پدرش می پرسد. شاید بتوان گفت او راجع به سخت ترین سوالات تاریخ بشریت می اندیشید: اینکه پیشرفت اخلاقی وجود دارد یا نه؟ و اگر ندانی که انسان ها رفته رفته مهربان تر می شوند ، چقدر زندگی کردن نفرت انگیز است.

فاضل اسکندر خودش هم همراه با قهرمان در جستجوی یافتن پاسخ هایی صادقانه است. و علی رغم تلخی و بی رحمی واقعیت، به خود و خواننده ثابت می نماید که خوبی محو نشدنی است.